Ushbu loyiha JICA ning O’zbekistondagi vakolatxonasi tomonidan moliyalashtirilgan bo’lib (amalga oshirish davri 2011-2012 yillar), loyiha davomida hududlarda qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash boʻyicha dehqon, fermer xoʻjaliklari va qishloq xo’jaligi mahsuloti yetishtiruvchilari faoliyatini oʻrganib chiqdilar hamda qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini tayyorlash, qayta ishlash va saqlash boʻyicha tahliliy soʻrovnomalar o’tkazildi hamda hisobotlar tayyorladilar.
Mazkur loyiha doirasida JICAning O‘zbekistondagi vakolatxonasi bilan birgalikda qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilari, qayta ishlovchi va eksport qiluvchilar uchun o‘quv dasturi ishlab chiqildi, barcha hududlarda ushbu soha vakillari uchun o‘quv seminarlari tashkil etildi, qishloq xo‘jaligi mutaxassislari mahsulotlarni to‘g‘ri saqlash, qayta ishlash bo‘yicha ma’lumotlar berdi. (quritish mahsulotlari, qadoqlash, markalash) va mahsulotlarni eksport qilish.
Ish natijalari bo‘yicha har bir tashkilot bo‘yicha maxsus hisobot tayyorlanib, JICA ning O‘zbekistondagi vakolatxonasiga taqdim etildi. Loyiha O‘zbekiston hududlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlashning bugungi holatini o‘rganish bo‘yicha ijobiy natija berdi. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilari va loyiha mutaxassislari bilan tanishuv uchrashuvlari o‘tkazib, ular navbatdagi reja – innovatsion texnologiyalarni jalb etish bo‘yicha tadbirni ishlab chiqdilar.2011-2012 yillarda USAID ning PRAGMA korparatsiyasi bilan hamkorlikda yuritilgan mazkur loyihada markaz tomonidan elektron saytda ishlash uchun mutaxassislar tayyorlandi. O‘zbekistondagi potentsial eksportyorlar tahlili o‘tkazildi va eksportyorlarning yagona portali yaratildi. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksport qilish, keyinchalik o‘z mahsulotlari bilan tashqi bozorlarga chiqish bo‘yicha hududlarda o‘quv-seminar – trening o‘tkazildi. Yaratilgan portalda jahon bozorida kelgusida ishlash uchun professional eksportchilar mavjud. Mazkur loyihaning amalga oshirilishi ko‘plab tadbirkorlarga mahsulot eksport qilish tajribasi ortib, yangi hamkor topish va moliyaviy ahvolini yaxshilash imkonini berdi.
Ushbu dastur ishlagandan beri mutaxassislarni tayyorlashga quyidagi yo'nalishlarda hissa qo'shgan;
2012-yilda amalga oshirilgan JICA ning O‘zbekistondagi vakolatxonasi va O‘zbekiston fermerlar assotsiatsiyasi bilan hamkorlikda tashkil etilgan loyiha doirasida seminar-treninglarda Buxoro va Toshkent viloyatlari fermer va tadbirkorlari qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish texnologiyasi bo‘yicha Yaponiya tajribasi bilan yaqindan tanishishdi. Tadbirlarda Yaponiyadan kelgan qishloq xo‘jaligi mutaxassislari bog‘dorchilik va uzumchilik ilmiy-tadqiqot institutida bog‘dorchilik mahsulotlari yetishtirish tajribasi bilan tanishdi. Loyihani amalga oshirish natijasida 35 ga yaqin fermer Yaponiya tajribasi asosida innovatsion texnologiyalardan foydalangan holda bog‘dorchilik mahsulotlari yetishtirishni boshladi.
Mazkur loyiha doirasida assotsiatsiyaning hududiy mutaxassislari va Toshkent shahridagi O‘zbekiston fermerlari uchun Yaponiyada o‘tkazilgan stajyorlar ishtirokida amaliy o‘quv seminari tashkil etildi. Tadbir ishtirokchilari Yaponiyada qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish, marketing va menejment bo‘yicha tajribalar bilan tanishdi. Mazkur tadbirning ma’rifiy qismi “Fermerlar” uyushmasi binolarida, amaliy qismi esa Toshkent viloyatidagi ko‘plab ixtisoslashtirilgan fermer xo‘jaliklari va Mahmud Mirzayev nomidagi bog‘dorchilik va uzumchilik ilmiy-tadqiqot instituti dalalarida bo‘lib o‘tdi.
Loyiha doirasida Yaponiyada malaka oshirish kurslarida o’qigan 4 nafar xodim Yaponiyaning JIRCAS tashkilotining Oʻzbekistondagi vakolatxonasi mutaxassislari ishtirokida Toshkent shahrida oʻquv ilmiy-amaliy seminar – treninglar oʻtkazdi. Tadbirlar natijalariga ko‘ra Sirdaryo viloyatining Mirzaobod va Sardoba tumanlarida ikkita tajriba maydonchasi tashkil etildi. Mazkur maydonlarda O‘zbekiston hududlaridan kelgan tadbirkorlarga Yaponiya texnologiyasidan foydalangan holda O‘zbekistonning sho‘r yerlarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishda ko‘maklashish maqsadida o‘quv seminarlari tashkil etildi. O‘zbekistonning boshqa viloyatlaridagi tadbirkorlar ham quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha loyiha natijalariga qiziqish bildirishdi;
Yevropa xafvsizlik va hamkorlik tashkilotining O’zbekistondagi vakolatxinasi bilan hamkorlikda yuritilgan mazkur loyihada O’zbeksiton agro axborot innovatsiya markazi 2013-2014 yillar davomida O‘zbekistonning barcha hududlarida “Fermerlar kengashining fermer xo‘jaliklariga xizmat ko‘rsatishdagi o‘rni to‘g‘risida” 26 ta o‘quv seminarlari o‘tkazildi. Loyiha doirasida fermerlarga konsalting xizmatlarini ko‘rsatish, jumladan, uslubiy va tashkiliy qo‘llab-quvvatlash, eksport aloqalarini rivojlantirish, biznes-rejalar tayyorlash va ularning biznes g‘oyalari uchun mablag‘ topish va boshqalar bo‘yicha 162 nafar trenerlar tayyorlandi.
2014-2015 yillarda amalga oshirilgan USAID ning Markaziy Osiyodagi vakolatxonasi bilan hamkorlikda tashkil etilgan loyiha doirasida 12 nafar xodim Markaziy Osiyoda organik mahsulotlar yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarini o‘rganish va aniqlashda ishtirok etdi. Qozog‘iston, Latviya, Tojikiston, Afg‘onistonda 6 ta o‘quv kurslari o‘tkazildi. Loyiha doirasida qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilari, tadbirkorlarga tashkil etilgan ko‘rgazmada o‘z mahsulotlarini namoyish etgan Markaziy Osiyo savdo forumida ishtirok etishiga ko‘maklashildi. Loyihani amalga oshirish natijasida har bir hududning organik talablari holati va tashkilotlar o‘rtasidagi hamkorlik to‘g‘risida hisobot tayyorlandi.
IFPRI - Xalqaro oziq-ovqat siyosati tadqiqot institute, O‘rta Osiyo va Kavkaz tashkiloti - CACAARI va O’zbekiston agro axborot innovatsiya markazi tomonidan yuritilgan loyiha doirasida Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Sirdaryo viloyatidagi qizilmiya yetishtiruvchilarni o‘rganish va aniqlash uchun 5 nafar xodim jalb etildi. 2 ta seminar – qizilmiya mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi – eksport qiluvchilarni aniqlash bo‘yicha loyiha doirasida har bir hududda treninglar o‘tkazildi. Loyiha yakunlari bo‘yicha O‘zbekistonda qizilmiya yetishtirish va uni qayta ishlash va keyinchalik xorijiy davlatlarga eksport qilish bo‘yicha batafsil hisobot tayyorlandi.
Mazkur loyiha Oliy Majlis huzuridagi nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo’llab-quvvatlash Jamoat fondi tomonidan moliyalashtirilgan loyihada mamlakatimizning barcha hududlaridan eksportni tashkil etish maqsadida eksportga yo‘naltirilgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtiruvchi fermer va fermer xo‘jaliklarining ma’lumotlar bazasi yaratildi. Ushbu tizim orqali eksport qiluvchi tashkilotlar mamlakatimizning barcha hududlarida yetishtirilayotgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari haqida ma’lumot olishlari mumkin bo‘ladi.
Nodavlat notijorat tashkilotlarini qo’llab-quvvatlash jamoat fondi tomonidan moliyalashtirilgan loyiha doirasida yoshlar muommolarini o’rganish, bandligini ta’minlashga doir so‘rovnomalar o‘tkazildi va O‘zbekistonning chekka hududlaridagi (Samarqand, Toshkent, Namangan viloyatlari) uyushmagan yoshlar muammolarini o‘rganish masalalari tahlil qilindi, ularni bartaraf etish yuzasidan hududlardagi mutasaddilarga (mahalliy hokimiyat organlariga) takliflar kiritildi. Muammolarni hal etishda (bandlikni ta'minlash, tadbirkorlik faoliyatiga jalb etish, yangi ish o'rinlari yaratish) ko'maklashildi.
Amerika Qo’shma Shtatlarining O’zbekistondagi vakolatxonasi Kichik Grantlar Dasturi tomonidan moliyalashtirilgan loyiha doirasida Toshkent Davlat Agrar Universiteti ilmiy stansiyasi ko‘rgazma maydoni negizida qishloq xo‘jaligi va agrobiznes sohalaridagi fermerlar va boshqa xodimlarni ilg‘or agrotexnologiyalar va innovatsiyalarga o‘rgatish markazi tashkil etildi. Loyiha hamkorlari bilan birgalikda yangi o‘quv modullari – fermer ayollarning ishlab chiqarish amaliyotiga joriy etish uchun yangi innovatsion texnologiyalar bo‘yicha o‘quv qo‘llanmalari tayyorlandi. Sirdaryo va Toshkent viloyatlaridan 110 nafar fermer ayollar uchun jami 4 kunlik amaliy o‘quv seminarlari tashkil etilib, unda ishtirokchilar uchun kichik va o‘rta biznesni yuritish bo‘yicha samarali va barqaror chora-tadbirlar ishlab chiqish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi.
Loyiha doirasida lalmi hududlarda yashovchi yoshlarning bandligini ta’minlash, kasb-hunarga o’rgatish, tomorqasidan samarali foydalanish maqsadida ularni tadbirkorlikka keng jalb qilish, bandligini ta’minlashga ko’maklashish borasida ishlar amalga oshirildi. Mazkur loyiha Oliy Majlis huzuridagi nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo’llab-quvvatlash Jamoat fondi tomonidan moliyalashtirilgan bo’lib, Qisjloq hududlarida yashovchi yoshlarni ish bilan ta’minlashga va ko’maklashishga qaratilgan. Loyiha doirasida Samarqand viloyatining Qo’shrabot va Nurobod tumanlarida qurg'oqchilik erlarini sug'orish uchun yangi ish o'rinlari yaratish choralari ko'rildi. Ushbi hududlarda 8 ta xonadonga artezan quduqlari qazib berilib, muqobil energiya orqali ishlashi uchun quyosh panellari ham o’rnatib berildi.
Toshkent viloyati Ohangaron tumani “Yangiobod” mahalla fuqarolar yig‘inida yashovchi aholining iqtisodiy va ijtimoiy faoliyatini o‘rganib, yangi innovatsion texnologiyalarni joriy etish orqali qo‘shimcha ish o‘rinlari yaratishga qaratilgan loyiha BMTTD bilan hamkorlikda “Markaziy Osiyodagi uran merosi bilan bog'liq muammolarni hal qilishda manfaatdor tomonlarni jalb qilish” loyihasining II bosqichi doirasida amalga oshirildi.
“Markaziy Osiyodagi uran merosi bilan bog‘liq muammolarni hal qilishda manfaatdor tomonlarni jalb qilish” loyihasi II bosqich” doirasida Ohangaron tumani (Toshkent viloyati) Yangiobod MFY da yashovchi aholi uchun treninglar tashkil etildi. Uran merosi saqlanib qolgan hududlar va yaqin shaharlarda yashovchi 40 dan ortiq aholini yashil iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha mavjud muammolar va imkoniyatlarni hisobga olgan holda ayollar, yoshlar tadbirkorligini rivojlantirish sohasida yangi bilimlarga ega bo‘ldi.
Chekka hududlardagi aholi barqaror rivojlanish uchun zarur bo‘lgan iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy o‘zgarishlarning asosiy ishtirokchilari hisoblanadi. Ularning imkoniyatlarini kengaytirish nafaqat shaxslar farovonligi, balki umumiy iqtisodiy farovonlikning ham kalitidir.
BMTTD aholining hayotiga ta’sir etuvchi barcha masalalar, jumladan, uran chiqindilarining ularning salomatligi va oilalari salomatligiga hamda atrof-muhitga ta’sirini tartibga solish bo‘yicha qonunlar va siyosatlarni shakllantirishda ishtirok etishini qo‘llab-quvvatlaydi. Ushbu loyiha nafaqat biznesni rivojlantirish sohasidagi ko'nikmalarni oshirish, balki xotin-qizlarni va yoshlarni o'z biznes loyihalari orqali ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik muammolarni hal qilishga jalb etishga qaratilgan edi.
Loyiha doirasida hududga aholini bandligini ta’minlash va tadbirkorlik ko’nikmalarini shakllantirish maqsadida 3 ta mini issiqxona, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qurutish va qadoqlash uskunasi o’rnatib berildi.
Maqsad aholining ijtimoiy-iqtisodiy holatini yaxshilash, tadbirkorlikka jalb qilish.2022-yili Nodavlat notijorat tashkilotlarini qo’llab-quvvatlash Jamoat Fondi bilan hamkorlikda yuritilgan loyihada 5 ta hududda biznes vakillari bo‘lgan yosh tadbirkorlar, biznesga qiziquvchan yoshlar, hamkor tashkilot vakillari, jamoatchilik vakillari va hududiy soha mutaxassislari bilan muloqotlar tashkil yetgan holda amalga oshirildi. Har bir hududda o‘tkaziladigan tadbirda 20 nafardan ortiq yosh tadbirkorlar hamda tadbirkorlik bilan shug‘ullanmoqchi bo‘lgan yoshlar ishtirok yetgan holda, yoshlar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlash borasida hududda yaratilgan imkoniyatlar, tadbirkorlik sohasida duch kelayotgan muammolar tahliliy muhokama yetildi, hamda yoshlarning taklif va mulohazalari tinglanadi. Yoshlarning bilim va malakalarini oshirish bilan bir qatorda ularga sohaga oid qonunchilik normalari, qonun osti hujjatlari, sohaning yetuk mutaxassislarining ilmiy-nazariy maqolalari hamda xorijiy davlatlarning tajribalari aks yettirilgan maxsus buklet o‘quv qo‘llanmalari ishlab chiqiladi va chop yetilib tarqatildi. Amalga oshirilgan tadbirlarni ommaviy axborot vositalari orqali yoritildi.
Mahalla va oilani qo’llab-quvvatlash vazirligi bilan hamkorlikda Toshkent viloyati (Piskent va Zangiota tumanlari), Farg‘ona (Quva tumani) viloyatlarida xotin-qizlarning bandligini ta’minlash, ularni tadbirkorlik faoliyatiga keng jalb etish, turmush tarzini yaxshilashga ko‘maklashish, ularga har tomonlama ko‘maklashish va aholi bandligini ta’minlash masalalariga bag‘ishlangan seminar-treninglar tashkil etildi. Mazkur loyihaga ijtimoiy himoya muhtoj 75 dan ortiq ayollar va xotin-qizlar jalb etildi. Loyiha doirasidagi tadbirlarni respublikamizning 3 ta hududida amalga oshirildi hamda ushbu tadbirlar xotin-qizlarni bandligini ta'minlash, kasb-xunarga o‘rgatish va qayta tayyorlash, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlash, bilim va kasbiy ko‘nikmalar egallashlariga ko‘maklashishga qaratilgan.
O‘g‘it ishlab chiqarish va ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida markaz (loyiha davomiyligi 2022-2024 yy) BMTTD Global Ekologik Fondining Kichik Grantlar Dasturi orqali «Biogimus olish texnologiyalarini ishlab chiqish va foydali mikroorganizmlardan foydalanish» loyixasini amalga oshirib kelmoqda. Loyixa davomida chorva va parranda chiqindisidan qishloq xo‘jaligi uchun organik biogomus va kompos maxsulotlari ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yilmoqda. Toshkent viloyatining Piskent tumanida tashkil etilgan mazkur loyixa yiliga 200 tonnadan ortiq biogomus va kompos maxsulotlarini ishlab chiqarish ko‘zda tutilgan. Ushbu loyihaning maqsadlari quyidagilardan iborat:
Loyihaning maqsadi qishloq xo‘jaligida ayollarning daromadini oshirishga qaratilgan loyiha bo‘lib, qishloq sharoitida istiqomad qilayotgan ayollarni yirik va yetakchi lider ayollar (ular fermer ayollar, ishlab chiqaruvchilar, eksportyor ayollar, tadbirkor-biznesmen ayollar bo‘lishi mumkin) bilan bog‘lash, ularni qishloq xo‘jaligida oziq-ovqat qo‘shilgan qiymat zanjiriga jalb qilish, shu orqali qishloq ayollarining bandligani ta'minlash, qishloq xo‘jaligidan samarali foydalanish bilim va tajribalarini o‘rgatish, oila daromadini oshirishda ko‘maklashish hamda ularga tadbirkorlik yo‘nalishlarida yordam berish. Bu, albatta, qishloq xo‘jaligi ayollarining daromadlarini oshirishga qaratilgan. Qishloq ayollari bu tajribasini qo‘ni-qo‘shni orqali qo‘shnilarga, qishloqma-qishloqga, tumandan tumanga, viloyatdan viloyatga o‘rtoqlashadi. Bu qishloq ayollarining dunyo qarashini o‘zgartiradi. Bu kambag‘al qishloq ayollarining o‘ziga ishonchi va o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi. Bu millatning dunyoqarashini o‘zgartiradi. Loyiha Amerika Qo’shma SHtatlarining O’zbekistondagi vakolatxonasining Kichik grantlar dasturi tomonidan moliyalashtirilgan bo’lib, loyiha muddati 2022 yil oktyabrdan – 2023 yil oktyabrgacha davom etadi. Loyiha hududlari Qoraqalpog’iston respublikasi, Xorazm, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari
2023 yilda Oliy Majlis huzuridagi nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo’llab-quvvatlash Jamoat fondi tomonidan moliyalashtirilgan loyiha yurtimizning chekka xududlari Surxondaryo va Xorazm viloyatlarida amalga oshirilgan bo’lib, oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida aholiga tomorqasidan samarali foydalanish, daromadini yanada oshirish, shuningdek, ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotishga ko‘maklashish jarayonlarini tashkil etish, aholiga tadbirkorlik ko‘nikmalarini o‘rgatish, ish yuritishga qiziqtirish, og‘ir sharoitdagi oilalarni (“Temir daftar” va “Ayollar daftari”ga kiritilgan aholini) tadbirkorlik faoliyatiga jalb qilish uchun hududdagi extiyojmand xonadonlarni yetakchi tadbirkor va fermer xo‘jaliklariga biriktirish, tadbirkorlik va daromad keltiradigan mehnat faoliyati bilan shug‘ullanmagan aholiga tadbirkorlik ko‘nikmalarini o‘rgatish va tegishli faoliyat turini tashkil qilishga amaliy yordam ko‘rsatish, oilaviy tadbirkorlik loyihalarini amalga oshirishga ko‘maklashish va qo‘llab-quvvatlash, ishlab chiqaradigan mahsuloti bozorini topishiga yordam berish, aholiga tomorqadan qo‘shimcha daromad olish uchun moliyaviy yordam berish chora-tadbirlari bilan tanishtirish, namunali xonadonlarni – oilaviy tadbirkorlik bilan shug‘ullanuvchi, tomorqasidan yuqori daromad oluvchi ibratli tomorqachilarni faoliyatini OAV va ijtimoy tarmoqlarda yoritish, tajribasini o‘rnak sifatida namoyon qilish va faoliyatini targ‘ibot-tashviqot qilish.